360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

Podoliniec pierwotnie należał do Polski i znajdował się w granicach ziemi sądeckiej, później (na kilkadziesiąt lat, do roku 1412) włączony został do Węgier. Pierwsza pisemna wzmianka o Podolińcu pochodzi z roku 1235, zawiera ją skarga biskupa krakowskiego na duchownych węgierskich, którzy bezprawnie zaczęli pobierać dzisięcinę z miejscowego kościoła, który wraz z okolicą znajdował się wówczas jeszcze w granicach diecezji krakowskiej. W 1244 książę krakowsko-sandomierski Bolesław Wstydliwy udzielił prawo lokacji Podolińca krakowskiemu rycerzowi Henrykowi. W 1292 miejscowość otrzymała prawa miejskie, a później, w połowie XIV wieku miejscowość dostała się we władanie Węgier. W 1412 roku Zygmunt Luksemburski nadał jej prawa wolnego miasta królewskiego. W tym samym roku Podoliniec wraz sąsiednimi miastami oraz 13 miastami spiskimi wszedł w skład tzw. zastawu spiskiego przekazanego Polsce. Do 1769 r. znajdował się w granicach Polski, później zostało zajęte przez Austriaków i włączone do Węgier. Znajdowało się tu słynne kolegium pijarskie przy klasztorze pijarów ufundowanym przez starostę spiskiego i wojewodę krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. [...] Rozwój gospodarczy w XIX wieku w małym stopniu dotarł do Podolińca – w 1893 poprowadzono tędy linię kolejową, powstało też kilka, ale niewielkich zakładów przemysłowych. Po upadku Austro-Węgier, w 1918 miasto z okolicą zostały zajęte przez wojsko polskie, powstały tu placówki władzy polskiej, ale później, ze względu na zapowiadany plebiscyt, strona polska wycofała się z tego terenu i choć plebiscytu nie było, to ostatecznie, w 1920 Podoliniec znalazł się oficjalnie w granicach Czechosłowacji. (Tekst na podstawie Wikipedii.)

"W II połowie XVI w. powstał układ architektoniczny, którego centrum stanowił soczewkowato rozszerzający się wzdłuż głównej drogi rynek z kościołem Marii Panny i renesansową dzwonnicą, otoczony dwutraktowymi domami z przejazdem i trójosiową fasadą, z charakterystycznymi półokrągło zakończonymi bramami. W tylnych częściach parcel stoją zwykle parterowe zabudowania gospodarcze, w środku podwórza zaś studnie. Mimo powojennej rozbudowy, centrum zachowało swój średniowieczny charakter, z typowymi cechami gotycko-renesansowego spiskiego miasteczka. W 1950 r. Podoliniec został ogłoszony miejskim rezerwatem." (Maciej Pinkwart: Północna Słowacja, 2001.)

Rzymskokatolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny pochodzi z początków XIII wieku. Był kilkukrotnie przebudowywany, ostatni raz w XVIII wieku, kiedy otrzymał barokowy wystrój wnętrza. Naprzeciw świątyni stoi zwieńczona charakterystyczną attyką renesansowa dzwonnica z 1659 roku, kryjąca cenny dzwon z końca XIV stulecia.

Pierwotny kościół z końca XIII wieku był wielokrotnie przebudowywany, m.in. w 2. połowie XIV wieku i w okresie renesansu. W 1684 roku strawił go pożar, w kolejnym stuleciu został zbarokizowany, by wreszcie - po trzęsieniu ziemi z 1789 - zyskać klasycystyczną fasadę. Prezbiterium jest zamknięte wielokątnie i nakryte gotyckim sklepieniem. Jego ściany pokrywają cenne średniowieczne polichromie, datowane na lata 1360-1430. W barokowym ołtarzu głównym warto sie przyjrzeć XIV-wiecznej drewnianej rzeźbie Matki Boskiej; po bokach stoją postacie śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty.

"Klasztor pijarów i kościół klasztorny, wybudowany w latach 1642-1648 po zewnętrznej stronie ówczesnych murów miejskich, przez wiedeńskiego budowniczego Poschbergera z fundacji księcia Stanisława Lubomirskiego, pana na zamku w Starej Lubowli.

Podoliniecki klasztor pijarów był pierwszy w środkowej Europie, postawiony jeszcze za życia założyciela zakonu, św. Józefa Kalasantego. Przy klasztorze wystawiono kościół pod wezwaniem św. Stanisława, krakowskiego biskupa i męczennika. Dwie wieże o wysokości 44 metrów są charakterystycznym symbolem całego miasta. Nad wejściem jest obraz św. Stanisława. [...]

Przy klasztorze mieściło się założone w 1642 r. przez Stanisława Lubomirskiego sławne gimnazjum, w którym uczyli się chłopcy z terenów Polski, Słowacji i Węgier. Do kolegium przyjmowano mężczyzn w wieku 18-30 lat, choć zdarzali się również chłopcy dużo młodsi (jeden nawet 5-letni!). Pochodzili zarówno z dużych miast (głównie polskich) — w tym z Krakowa i Warszawy, jak i z małych miasteczek czy nawet wsi. Nauczycielem i przeorem klasztoru w latach 1717-72 był m.in. wybitny polski reformator oświaty ks. Stanisław Konarski. Kolegium działało do 1919 r. Obecnie na ścianie budynku znajduje się marmurowa tablica pamiątkowa umieszczona w 1992 r. wspominająca po łacinie 350-lecie założenia szkoły.

W 1923 r. rozwiązano klasztor. W 1950 r. władze komunistyczne zorganizowały tu obóz koncentracyjny dla słowackich prywatnych rolników, a potem do 1.08.1991 klasztor był bezprawnie własnością państwa. W 1991 r. budynki zwrócono kościołowi. Obecnie mieści się tu średnia szkoła i szkoła specjalna im. św. Klemensa Hofbauera." (Maciej Pinkwart: Północna Słowacja, 2001).