360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

"Kościół parafialny św. Wojciecha i Matki Boskiej Bolesnej w Modlnicy powstał w 1553 r. z inicjatywy proboszcza ks. Jakuba Pontificjusza w wyniku umowy zawartej z Jakubem Śladkowskim, zarządcą dóbr zabierzowskich. Pierwotnie kościół zbudowano na rzucie krzyża, ale już w 1622 r. ramię północne zastąpiono murowaną, renesansową kaplicą grobową rodziny Kucharskich, a drewnianą zakrystię zamieniono na murowaną. W latach 1878-79 rozbudowano przedsionek przedłużając kościół od zachodu.

Kościół posiada konstrukcję zrębową, jest oszalowany pionowo z listwowaniem, a wszystkie dachy są gontowe (oprócz zakrystii krytej blachą). Na skrzyżowaniu nawy z dawnym transeptem znajduje się wieloboczna wieżyczka sygnaturkowa z latarnią o formie barokowej. Warto zwrócić uwagę na gotyckie portale zwieńczone tzw. oślimi grzbietami. Do zakrystii prowadzą masywne drzwi okute kratą. We wnętrzu kościoła można podziwiać renesansową polichromię z 1562 r., a także ornamentalno-figuralną polichromię wnętrza kaplicy datowaną na poł. XVII w. [...] W pobliżu kościoła znajduje się wolno stojąca drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowo-ramowej, nakryta namiotowym dachem gontowym z latarnią. Datuje się ją na XVIII w., a dzwony w niej zawieszone aż na 1498 i 1542 r." (Szlak Architektury Drewnianej, Kraków 2005)

O genezie nazwy wsi i patronie świątyni przeczytamy w VI tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (Warszawa 1885): "Podanie głosi, iż po lipę, przy starej drodze z Modlnicy do Krakowa stojącą, w pobliżu której stała niegdyś wierzba, lud krakowski odprowadzał udającego się do Prus ś. Wojciecha i tu go żegnał. W miejscu tem przy starej drodze wystawiono kapliczkę, a za górą (idąc od Krakowa) leżącą wieś Zagórze, wtedy od modlenia się Modlnicą nazwać miano".

"Kościół parafialny Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Paczółtowicach zbudowano ok. 1510 r., prawdopodobnie jako drugą świątynię na tym miejscu. Wieżę dobudowano w 1528 r., a w XVIII w. dokonano jej przekształceń. Natomiast w 1889 r. do kościoła dodano zakrystię i boczną kruchtę.

Jest to kościół późnogotycki, wzniesiony z drewna jodłowego w konstrukcji zrębowej, pokryte gontem ściany są oszalowane pionowo z listwowaniem. Jednolity gontowy dach kościoła posiada konstrukcję więźbowo-zaskrzynieniową z więźbą storczykową. Dzięki zastosowaniu tej konstrukcji dach płynnie obejmuje szerszą nawę oraz trójbocznie zamknięte prezbiterium wraz z zakrystią. [...]

Na ścianach i stropach kościoła widnieje polichromia z końca XIX w. Na północnej ścianie prezbiterium i nawy zachowały się fragmenty malowideł z 2. połowy XVII w. przedstawiające sceny Męki Pańskiej. Ołtarz główny wykonano w 1604 r. Cennym zabytkiem jest znajdujący się w nim gotycki obraz Matki Boskiej Paczółtowskiej na tle krzaku gorejącego (ok. 1460-70 r.). Gotycko-renesansowa chrzcielnica została wykonana z brązu w 1533 r. Najcenniejsze zabytki w świątyni to późnogotycki krucyfiks oraz obraz Chrystusa Frasobliwego z Matką Boską Bolesną, św. Stanisławem Biskupem i Szczepanem, oba pochodzące z pocz. XVI w., obraz Chrystus w Tłoczni Mistycznej z 2. poł. XVII w., obraz Ukrzyżowanie z przełomu XVII i XVIII w. oraz obraz przedstawiający św. Klemensa z 1741 r." (Szlak Architektury Drewnianej, Kraków 2005).

"Kościół parafialny Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Racławicach pochodzi z 1511 r. Uznawany za świątynię późnogotycką bez większych zmian dotrwał do naszych czasów; jedynie w czasie remontu na przełomie XVII i XVIII w. dobudowano wieżę. Kolejne remonty konserwatorskie miały miejsce w latach 50. i 60. XX w., a polichromię odnawiano w 2000 r. [...] Prezbiterium jest węższe od nawy oraz zamknięte trójbocznie, po jego północnej stronie znajduje się zakrystia. W kościele można podziwiać gotyckie detale ciesielskie z czasu budowy świątyni. Portal drzwi prowadzących do zakrystii zamyka łuk ostry, a same drzwi okute są ukośną kratą. Dwa inne portale oraz obramienia okien są zwieńczone łukami o wykroju w tzw. ośli grzbiet. Ściany pokrywa renesansowa polichromia z połowy XVII w., która przedstawia sceny pasyjne i maryjne oraz wizerunki świętych. Najcenniejsze gotyckie zabytki wyposażenia to rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z pocz. XV w., krucyfiks na belce tęczowej, obrazy czterech Świętych Dziewic i Zwiastowania z 1473 r., tryptyk Św. Rodziny z ok. 1520 r., dwa skrzydła i cztery kwatery z dawnego poliptyku z parami świętych i scenami Męki Pańskiej z XVI w. oraz późnogotyckie rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty z 1511 r. Ołtarz główny późnobarokowy z 1. poł. XVIII w. z obrazem Matki Boskiej Śnieżnej z Dzieciątkiem. Natomiast ołtarze boczne pochodzą z ok. 1700 r., znajdują się w nich obrazy św. św. Piotra i Pawła oraz rzeźbiona grupa Ukrzyżowania. Chrzcielnica z marmuru dębnickiego datowana jest na XVII w." (Szlak Architektury Drewnianej, Kraków 2005).

Przy ulicy Klasztornej w Nowej Hucie, naprzeciw zabudowań opactwa cystersów, wznosi się skromny kościółek pod wezwaniem św. Bartłomieja. Drewniana świątynia, zbudowana na planie krzyża, pochodzi z połowy XV wieku; obecną postać nadała jej XVIII-wieczna przebudowa. Wejście na teren przykościelny prowadzi przez bramę-dzwonnicę z 1752 roku.

"Wdzięczni jesteśmy Cystersom mogilskim, że będąc budownikami monumentalnych kościelnych i klasztornych gmachów, zostawili nam tu pod Krakowem ten typowy drewniany wiejski kościółek. Z tym cmentarzykiem dokoła, z tem drewnianem jego ogrodzeniem, przez czas szczerniałem, z tą drewnianą dzwonnicą, przez którą wejście na cmentarz od drogi, w otoczeniu starych lip, pozostał typowym przedstawicielem starego polskiego farnego kościółka wiejskiego. Cmentarzyk przestał oddawna chować w swej ziemi wieśniacze pokolenia, ale do dziś jakiś smutek wieje i pustkowiem trąci, zanim go lud krakowski nie wypełni w dni świąteczne i odpustowe, wtedy kraśnieje i błyszczy barwnemi szatami krakowskiego stroju. W cieniu tych drzew wzmacniały się w wierze pokolenia tych, których przodkowie pogańscy sypali mogiłę Wandzie, a bracia cysterscy nauczyli je pracować w roli za danym przez nich przykładem na początku XIII w." (Władysław Łuszczkiewicz: Wieś Mogiła przy Krakowie, Kraków 1899).