360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2663 odcinkach

W nowoczesnej kaplicy, wybudowanej w 1930 roku, wystawione są liczne relikwie Męki Pańskiej, przywiezione z Jerozolimy przez św. Helenę, matkę cesarza Konstantyna I: palec niewiernego Tomasza; dwa ciernie z korony cierniowej; gwóźdź, którym ukrzyżowano Chrystusa; fragment tabliczki oraz trzy drzazgi z Krzyża Świętego; kawał belki z krzyża Dobrego Łotra; fragmenty słupa, przy którym biczowano Chrystusa, oraz Jego grobu i żłóbka.

"Kościół św. Sebastyana za murami miasta, leży przy drodze Via Appia, na cmentarzu św. Kaliksta, na którym św. Lucyna pochowała ciało św. Sebastyana męczennika. Wybudował go podobno Konstanty wielki; w każdym zaś razie jestto rzeczą pewną, że go papież Damazy odnowił w r. 367; Innocenty I. poświęcił św. Sebastyanowi, a św. Grzegorz wielki wygłosił tutaj swoją 37 homilię. W roku 1611 kardynał Scipion Borghese odbudował ten kościół wedle rysunku Flaminiego Ponzio, ale to odbudowanie zatraciło jego starożytne znamię.

Portyk podtrzymuje 6 kolumn granitowych, wewnątrz zaś kościoła jest tylko jedna nawa. W pierwszym ołtarzu na boku przechowuje się stopa Pana Jezusa, odciśnięta na kamieniu na drodze Via Appia w tem miejscu, gdzie dzisiaj jest kościołek pod nazwą: Domine quo vadis, a na którem to miejscu św. Piotr apostoł uciekając z Rzymu przed prześladowaniem, miał spotkać Pana Jezusa, idącego ku Rzymowi i zapytał go: »Domine quo vadis?« Panie, dokąd idziesz? i odrzekł mu Zbawiciel: »Vado iterimi crucifigi« Idę aby ponownie być ukrzyżowanym, co miało tak zawstydzić świętego apostoła, że powrócił do Rzymu i umarł śmiercią męczeńską. Stopkę tę odciśniętą wyjęto z drogi i tu umieszczono, a tam zrobiono inną i zbudowano nad nią kościołek zwany Domine quo vadis, albo Santa Maria delle Piante. [...] Druga rzecz jaka tu jest w ołtarzu, jestto jedna ze strzał wyjętych z ciała św. Sebastyana; a dalej jest i kolumna, do której ten święty był w czasie męczeństwa przywiązany." (Wincenty Smoczyński: Rzym: jego kościoły i pomniki, Kraków 1902).

Tak scenę spotkania odmalował Henryk Sienkiewicz:

"[...]z rąk Piotra kostur podróżny wysunął się na ziemię, oczy patrzyły nieruchomie przed siebie, usta były otwarte, w twarzy malowało się zdumienie, radość, zachwyt.
Nagle rzucił się na kolana z wyciągniętymi przed się ramionami, a z ust jego wyrwał się okrzyk:
— Chryste! Chryste!…
I przypadł głową do ziemi, jakby całował czyjeś stopy.
Długo trwało milczenie, po czym w ciszy ozwały się przerywane łkaniem słowa starca:
— Quo vadis, Domine?…
I nie słyszał odpowiedzi Nazariusz, lecz do uszu Piotrowych doszedł głos smutny i słodki, który rzekł:
— Gdy ty opuszczasz lud mój, do Rzymu idę, by mnie ukrzyżowano raz wtóry.
Apostoł leżał na ziemi, z twarzą w prochu, bez ruchu i słowa. Nazariuszowi wydało się już, że omdlał lub umarł, ale on powstał wreszcie, drżącymi rękoma podniósł kij pielgrzymi i nic nie mówiąc zawrócił ku siedmiu wzgórzom miasta.
Pacholę zaś, widząc to, powtórzyło jak echo:
— Quo vadis, Domine?…
— Do Rzymu — odrzekł cicho Apostoł.
I wrócił." (Quo vadis, 1896).

"Kościół San Giovanni in Porta Latina pochodzi z końca V wieku, ale był wiele razy przebudowywany. Portyk na starożytnych, granitowych i marmurowych kolumnach i urokliwa kampanila nie pozostawiają wątpliwości co do średniowiecznego pochodzenia kościoła. W środkowej nawie mieści się cykl malowideł (historie ze Starego i Nowego Testamentu) z 1190 roku, posadzka w prezbiterium (opus sectile z kolorowych marmurów) pochodzi również z XII wieku. Kościół był kościołem tytularnym kilku polskich kardynałów, m.in. Bernarda Maciejowskiego i Jana Kazimierza Denhoffa w XVII wieku. Obecnie — Franciszka Macharskiego." (Wojciech Ponikiewski: Rzym i jego czarna arystokracja. Spacerownik historyczny, Warszawa 2009).

"To, co mamy przed sobą, nie jest podobne do znanego schematu. Nawa jest ogromna, obrzeżona gigantycznymi kolumnami — i nie kończy się absydą, tylko po łuku triumfalnym biegnie dalej i zamyka się ścianą z oknami. Jak gdyby połączyć dwa kościoły skierowane w przeciwną stronę. Dokładnie to.

Wszystko zaczęło się od męczeństwa diakona Wawrzyńca i przeniesienia jego grobu przez Konstantyna do nowo zbudowanej bazyliki. Ale okazało się, że wody podziemne naruszają fundamenty. W VI wieku papież Pelagiusz II decyduje o postawieniu tuż obok nowej świątyni z relikwiami — tak powstaje najstarsza część, zachowana. Budowla z czasów Konstantyna jakiś czas jeszcze działała, potem znikła bez śladu. Napływ wiernych do grobu świętego ciągle wzrastał i w XIII wieku Honoriusz III postanawia kościół powiększyć. Nie naruszając dawnego (z wyjątkiem zburzonej absydy...), dodając dalszy ciąg nawom i zamykając je portykiem, przez który dziś wchodzimy. Poprzednia świątynia patrzyła na północ, ta będzie skierowana na południe. W ten sposób otrzymaliśmy ogromną przestrzeń, gdzie wzrok nie jest zahamowany przez wybitą złotem czaszę, a trafiając na okna, może podjąć imaginacyjną wędrówkę dalej. Stara i nowa część nie są identyczne, mają nieco różny nastrój, ale ta dwudzielność, z pauzą przy dawnym i zachowanym łuku triumfalnym, układa się znakomicie w jedną świątynię. Architekci epoki popełnili nieduży błąd, czy też mieli jakieś powody, aby nowa część nie leżała dokładnie w linii prostej wobec starej — zaplanowali lekkie odchylenie osi. Gdy patrzymy od progu, trudno to stwierdzić gołym okiem, ale w mżącej jasności za ołtarzem, ustawionym pod łukiem, jest jakaś niecodzienna atmosfera. Dopiero narysowany plan pokazuje ugięcie osi, jakby chodziło o działanie jakiejś siły magnetycznej. Połączenie dwóch gmachów zostało zinterpretowane funkcjonalnie: nowsza część, czyli bazylika honoriańska, to przestrzeń, gdzie gromadzą się wierni. Część pelagiańska to chór, prezbiterium, miejsce dla duchownych zamknięte katedrą, czyli marmurowym tronem biskupim." (Ewa Bieńkowska: Spacery po Rzymie, Warszawa 2010).