360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

"Po prawej stronie od imponującego portalu zdobiącego główne wejście do pałacu niepozorne drzwi prowadzą do kościoła San Lorenzo in Damaso. Sprawia on prawdziwą niespodziankę, zwłaszcza swym ogromem, ale i szlachetnymi liniami architektonicznymi, które rozrysował Borromini. W kościele mieści się m.in. nagrobek jednej z księżnych Massimo, wnuczki króla Polski — Augusta III Sasa." (Wojciech Ponikiewski: Rzym i jego czarna arystokracja. Spacerownik historyczny, Warszawa 2009).

"Jednym z najcudniejszych kościołów Rzymu, a więc i świata, jest bazylika San Clemente, osadzona pomiędzy Eskwilinem a Coelio, niedaleko Koloseum, w wąwozie, którym dojdzie się na Lateran. Bazylika jest kilkuwarstwowa, rozciągnięta w pionie pomiędzy wiekami, począwszy od zgliszcz pozostałych po pożarze wznieconym w 64 roku przez Nerona (albo kogoś, kogo za Nerona przebrała niepamięć lub manipulacja), rozpięta pomiędzy rozmaitymi zastosowaniami i potrzebami ilustracyjnymi. Są w bazylice, na różnych poziomach, resztki antycznej ulicy, fragmenty domów, pozostałości świątyni Mitry. Jest jeden z najstarszych komiksów świata, który należy też do pierwszych zabytków języka włoskiego. Widać tę scenę lepiej na wyostrzonych zdjęciach niż podczas zwiedzania, lecz kiedy się wie, że ona tam jest, to się ją w końcu wyłowi: żołnierze ciągną linami kolumnę, a dowódca ponagla ich słowami „Fili de puta traite” – „Ciągnijcie, skurwysyny”. Fresk pochodzi z XI wieku i, szczęśliwie bez cenzury, jest opisany w szkolnych podręcznikach do włoskiego." (Jarosław Mikołajewski: Rzymska komedia, Warszawa 2011).

"Mury z cegły, które widzimy ponad San Clemente, to kościół o zagadkowej nazwie: Czterech Świętych Koronowanych. Świątynia stara, wiele razy przebudowywana. Prawdę mówiąc, odwiedza się ją dla samej aury wynikającej z położenia - to wiejska wysepka pośrodku ogromnego organizmu miasta. Po raz pierwszy widziałam ją, tylko z zewnątrz, latem 1971 roku. Z rozpalonego asfaltu wokół Koloseum wchodzę na wznoszącą się pylną drogę; po bokach zmęczone upałem chwasty. Dochodzę do placyku, gdzie mury przebija wysoka brama, tamtym razem zamknięta na głucho. Spotkanie surowe: mur i brama nie mają nic ozdobnego, wysoko nad wejściem okna bez śladów życia. To klasztor. Nad bramą wznosi się krępa wieża z czterema otworami romańskich okienek. Bruk z nędzną trawą, warzywniki, cisza prawie niepokojąca - nieduża wysokość stoku odcina od szumu miasta w dole. Miejsce zapomniane, otoczone lękliwym szacunkiem?" (Ewa Bieńkowska: Spacery po Rzymie, Warszawa 2010).