360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

Wbrew nazwie, jej fundatorami byli prawdopodobnie górnicy, wydobywający w dolinie rudy żelaza - na polanie Stare Kościeliska istniała w XIX wieku mała huta!

"W tej gontem pokrytej kaplicy
Modlili się zbójnicy
Za krew przelaną, połamane kości
Za próbę sprawiedliwości
Ja teraz tu kolana uginam
W poczuciu własnej małości
Życie całe przypominam
I śmierć
I świat,
W którym nie ma sprawiedliwości."
(Jarosław Iwaszkiewicz: Album tatrzańskie, Kraków 1976).

"Polanę Huciska (lub Huty, 980-1050 m) wyrobiono ongiś na urodzajnych aluwiach potoku płynącego z Kamiennego Żlebu. W jej okolicy eksploatowano żyły kwarcowo-hematytowe z węglanami i pirytem (zachowane hałdy, fragmenty sztolni). W r. 1793 kopalnie in Hutisko mógł oglądać Belsazar Hacquet. Na przełomie XVIII i XIX w. rudę stąd dowożono do Kuźnic. Wcześniej musiała istnieć huta na samej polanie — do niej może odnosić się wzmianka w dokumencie z r. 1657 "pasze nazwane Hamry". W lipcu 1809 na polanie Huciska straż obywatelska stoczyła nocną potyczkę z bandą zbójników, kwaterującą w szałasie. Podczas strzelaniny poległ witowski wójt Andrzej Siuty, zaś jeden ze zbójników został ranny. Zachowały się fundamenty prywatnego schroniska gazdy Kostusia z Ratułowa, spalonego przez Niemców w styczniu 1945. Krzyż wystawił jako rodzinne wotum Andrzej Wróbel z Cichego w r. 1932. Latem kulturowy wypas owiec." (Józef Nyka: Tatry Polskie: przewodnik, Latchorzew 2009).

W dole leży rozległa, lesista dolina Kamienicy, zamknięta rozległymi masywami Kudłonia (z lewej) i Gorca. Zza ich grzbietów wyglądają najwyższe szczyty Beskidu Wyspowego i Średniego.

"Opowiada o niej S. Goszczyński (1832): „Naczelnik jednej bandy zbójeckiej miał podwładnego, który był od niego urodziwszy, celniej strzelał (...), zgoła przechodził go we wszystkim; stąd zapalił się taką nienawiścią ku niemu, że go zabił, po zabiciu odciął mu głowę i zarzucił w pobliski parów. Ale ta głowa pokazała się wkrótce na polanie, gdzie było spełnione zabójstwo i odtąd nie chce jej opuścić. Ile razy ją znajdą, odniosą w dalsze miejsca i zarzucą gdzieś w przepaść, tyle razy ona znowu powraca na swoją polanę. Odznacza się tym szczególniej, że włos ma niezmiernie długi.” Przed I wojną na Jaworzynie bacował głośny czarownik Tomasz Chlipała, zwany „Bulandą”, którego „dopiero setka lat stąd spędziła”. On to zbudował kapliczkę pod lasem (1904), miał tu też znaleźć wielki skarb zbójnicki przywalony głazem. W l. 1922—23 na polanie pasło się jeszcze 60 wołów i 620 owiec." (Józef Nyka: Gorce, Warszawa 1965).