360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2657 odcinkach

Bastion V "Lubicz" postawiono na wschód od centrum Krakowa w latach 1861-1866. Stopniowo modernizowany dotrwał do roku 1950, kiedy go częściowo zburzono i zniwelowano podczas budowy wiodącej do Nowej Huty ulicy Mogilskiej. Przysypany ziemią trwał ponad 50 lat, aż został odsłonięty w trakcie wielkiej przebudowy Ronda Mogilskiego. Jego ruiny odkopano w 2006 roku, by w grudniu 2008 roku zakończyć przy nich prace konserwatorskie i udostępnić oglądającym.

"Niezależnie od krat strzeże jeszcze fortu głęboka fosa, wykuta w twardej skale na sześć metrów i otaczająca go dookoła. Jakby nie dosyć było tego, w fosie ukryte są ponadto trzy kaponiery: jedna szyjowa, po lewej stronie wejścia, i dwie podwójne, na narożach barku i czoła. Gdy będziemy przechodzić po przerzuconych przy budowie obserwatorium wąskich mostkach nad fosą, spójrzmy w głąb, pomiędzy urwiste, pionowe ściany. Skoczyć tam w dół i wspiąć się znowu w górę, pod ogniem zdradziecko czającej się pod skałą kaponiery - wydaje się być raczej przedsięwzięciem niemożliwym." (Jan Piwowoński: Mury, które broniły Krakowa, Kraków 1986)

Stojąca naprzeciw mostka kopuła mieści zabytkowy refraktor Grubba.

Wzgórze Kaim między Bieżanowem a Wieliczką było najdalej na zachód wysuniętym miejscem, do którego dotarły wojska rosyjskie podczas ofensywy na Kraków w grudniu 1914 roku. Po zażartych walkach, w których brała udział ciężka artyleria fortów Twierdzy Kraków, Rosjanie zostali odepchnięci. W pierwszą rocznicę tych wydarzeń, 6 grudnia 1915 roku, odsłonięto obelisk upamiętniający te wydarzenia. Dzięki remontowi z 2001 roku, stojący w szczerym polu pomnik dotrwał do dziś, choć jest regularnie dewastowany.

"Na samym czole Krępaku, nad blokiem okrytego ziemią i otoczonego suchą fosą schronu głównego, zachowała się obserwacyjna kopuła pancerna. W jej grubych na 1,5 cm płytach, dzisiaj czarnordzawych, a dawniej pokrytych ochronną farbą, tkwią trzy otwory obserwacyjne - strzelnice, dające wgląd na przedpole fortu. Czuwał tu obserwator artyleryjski, korygujący ogień forteczny. W razie konieczności z kopuły można było prowadzić ogień z broni ręcznej i maszynowej." (Henryk Łukasik: Twierdza Kraków - znana i nieznana. Część II, Kraków 2001).

Przy alei Wędrowników, wiodącej z Bielan ku Kopcowi Piłsudskiego, wznosi się wymurowany w latach 1914-1915 schron amunicyjny, który obsługiwał w latach I wojny pobliską baterię ciężkiej artylerii FB 36 "Ostra Góra".

"Takie budynki spotykamy dość często w liniach fortów i baterii. Wykonane z cegły, pokryte grubym, betonowym stropem, z licznymi otworami wentylacyjnymi - wywietrznikami, pełniły rolę schronu dla żołnierzy, a zarazem magazynu prochu i amunicji. Odsunięte na znaczną odległość, na zaplecze stanowisk ogniowych, ubezpieczone ziemnymi nasypami, były doskonale ukryte i dość bezpieczne. Dzięki zaś masywnej budowie i przydatności (jako różnego rodzaju magazynki) zachowały się w sporej ilości do dzisiaj. W Krakowie pozostało ich szesnaście. Wewnątrz, za żelaznymi wrotami mieścił się przedsionek, z którego kolejne drzwi prowadziły do właściwego schronu. I drzwi, i stalowe okiennice posiadały przezierniki- strzelnice, do prowadzenia ognia z broni strzeleckiej. Tutaj, niestety, nie są one oryginalne." (Henryk Łukasik: Twierdza Kraków - znana i nieznana. Część II, Kraków 2001).